VAN DE RAVEN GEPIKT

Vroeger bij ons thuis was de uitdrukking gangbaar ‘van de raven gepikt’. Die werd door onze opvoeders gebruikt om in (gespeelde) verontwaardiging aan te geven dat iets te ver ging. “Ik wil die chocolaatjes wel in één keer opeten.” “Nee zeg, ben jij van de raven gepikt!” Of, als we iets deden dat de huiselijke orde dreigde te verstoren, “Ben je nou helemaal van de raven gepikt.”

Heel lang heb ik geen idee gehad waar de uitdrukking vandaan kwam. Raven waren grote zwarte vogels, grote kraaien eigenlijk. Je moest ervoor uitkijken; ze stelen (‘als de raven’), ze nemen je in de maling (als bij het schattige olifantje Dombo) en de deur van de kamer kon je in de winter niet open laten staan want “we stoken niet voor de kraaien”.

Vagelijk voelde ik dat er een verband bestond tussen deze uitdrukking en een andere zegswijze waar mijn oma ons nog wel eens mee corrigeerde. Als wij iets deden wat eigenlijk niet mocht, zei ze: “Denk erom hoor, of ik ga je rikkepikken.” Wij (met gespeelde schrik): “Nee, nee!” We bedoelden natuurlijk “Ja, ja”, want het rikkekpikken bestond daar uit dat oma met ritmisch priemende vingers in onze buik en zij prikte terwijl zij riep “Rikkepikke-rikkepikke-rikkepikke” en wij gierend en kronkelend onder het gekietel probeerden uit te komen.

Raven speelden dus een corrigerende rol in de opvoeding, hoewel ze ook een aangename ‘gevaarlijke’ charme hadden. Het was leuk om door een quasi-boze (groot-)ouder op deze manier berispt te worden. Later ontdekte ik dat de raaf een ijdeltuit is die met vleierij makkelijk is te misleiden (de fabel van de vos en de raaf). In café Het Praathuis van de Fabeltjeskrant behoorde Meneer de Raaf (Crox) samen met zijn vriend Lowieke de Vos tot de habitués van het etablissement en gaf hij sarcastisch commentaar op de gesprekken.

Dan is er natuurlijk nog de onheilspellende raaf uit het gothic gedicht The Raven van Edgar Allen Poe, die tijdens zijn nachtelijke bezoek de ik-figuur, toch al labiel door het verlies van zijn geliefde, tot waanzin drijft door voortdurend te roepen ‘Nevermore!’

Pas onlangs ontdekte ik de waarschijnlijke bron van het opvoedkundige ‘van de raven gepikt’. In het bijbelboek Spreuken worden raven opgevoerd die ongehoorzame kinderen straffen door hun ogen uit te pikken. ‘Het oog dat de vader bespot, en de gehoorzaamheid aan de moeder veracht, dat zullen de raven der beek uitpikken en de jonge arenden opeten.’ (Spreuken 30:17)

Arme raaf. Zwart en intelligent en ook nog eens heel groot. Niet hoe vogeltjes graag gezien worden, namelijk klein, kwetsbaar en schuw. Al die (verborgen xenofobe) angsten bij klagers over zwarte vogels als kraaien, kauwen en raven zouden er eens goed uitgerikkepikt moeten worden.